رشد گفتار و زبان از یک سالگی تا دو سالگی🗣️🧠

رشد گفتار و زبان بین یک تا دو سالگی شامل پیشرفت‌های بزرگی است که کودک را از استفاده از کلمات منفرد به جملات دو کلمه‌ای و حتی بیشتر هدایت می‌کند. این فرآیند شامل چهار حوزه اصلی می‌شود:
بیان زبان، درک زبان، استفاده اجتماعی از زبان (پراگماتیک) و توسعه تلفظ

در ادامه، ضمن اشاره به منابع علمی، تجربیات واقعی والدین نیز آورده شده است تا این فرآیند ملموس‌تر شود.

12 تا 18 ماهگی

بیان زبان:

• استفاده از 5 تا 20 کلمه معنی‌دار، مانند “مامان”، “آب”.

• افزایش توانایی تقلید صداها و کلمات از محیط اطراف.

• استفاده از کلمات منفرد برای بیان خواسته‌ها (مثل “شیر” برای درخواست).

درک زبان:

• فهمیدن دستورات ساده همراه با اشاره (مانند “این را بیاور”).

• شناخت اشیاء آشنا (توپ، کتاب) و افراد اطراف.

• واکنش به اسم خود و کلمات ساده مثل “بده” یا “نه”.

ارتباط اجتماعی (پراگماتیک):

• استفاده از اشاره برای نام بردن اشیاء یا درخواست کمک.

• تقلید رفتارهای دیگران، مانند دست زدن یا بوس فرستادن.

• ارتباط با والدین از طریق حرکات و صداها.

تجربیات والدین آگاه ما :

• مهسا، مادر یک کودک ۱۴ ماهه: “وقتی پسرم به چیزی اشاره می‌کند، نام آن را با هیجان می‌گویم. این کار باعث شد او شروع به گفتن کلمات کند؛ مثلاً وقتی به توپ اشاره کرد و گفتم ‘توپ!، او چند روز بعد گفت توپ.”

پیشنهادات (12 تا 18 ماهگی):

1. نامگذاری اشیاء: هنگام بازی، به وضوح نام اشیاء را بیان کنید. (منبع: American Speech-Language-Hearing Association)

2. پاسخ به کلمات کودک: وقتی کودک می‌گوید “آب”، پاسخ دهید: “آره، آب سرد، بیا بخور!” این گسترش کلمات کمک می‌کند.

3. خواندن کتاب‌های تصویری: استفاده از کتاب‌های رنگارنگ باعث افزایش دایره لغات می‌شود.

4. بازی‌های تعاملی: مثل “دالی موشه” یا تقلید صدای حیوانات. (تجربه بسیاری از والدین نشان می‌دهد که این بازی‌ها به ارتباط کودک کمک می‌کند.)

18 تا 24 ماهگی

بیان زبان:

• دایره لغات کودک به 50 تا 200 کلمه می‌رسد.

• ترکیب دو کلمه (مثل “آب بده”، “بابا رفت”).

• تقلید جملات ساده از بزرگسالان.

درک زبان:

• فهمیدن دستورات پیچیده‌تر (مثلاً “برو کتابت را بیاور”).

• شناخت اعضای بدن (دست، پا).

• واکنش به کلمات توصیفی مثل “بزرگ” یا “کوچک”.

ارتباط اجتماعی (پراگماتیک):

• استفاده از کلمات برای جلب توجه (“نگاه کن!”)

• مشارکت در بازی‌های ساده با کودکان دیگر.

• نمایش احساسات از طریق کلمات و حرکات.

تجربیات والدین آگاه ما :

• علی، پدر یک دختر ۲۲ ماهه: “من هر شب برای دخترم کتاب می‌خوانم و به تصویرها اشاره می‌کنم. حالا او خودش کتاب می‌آورد و می‌گوید ‘کتاب’، و حتی می‌گوید ‘گاو!’ وقتی تصویر گاو را می‌بیند.”

پیشنهادات (18 تا 24 ماهگی):

1. تشویق به جمله‌سازی کوتاه: اگر کودک گفت “بابا”، شما بگویید: “آره، بابا رفت سر کار.”

2. پرسش و پاسخ: سوالات ساده مثل “این چیست؟” و صبر برای پاسخ کودک. (منبع: National Institute on Deafness and Other Communication Disorders)

3. بازی‌های آموزشی: پازل‌ها یا بازی‌های نام‌گذاری اشیاء.

4. خواندن شعرها و آهنگ‌ها: این کار حافظه و تلفظ کودک را تقویت می‌کند. (تجربه والدین نشان داده که کودکانی که شعرها را با والدین تکرار می‌کنند، سریع‌تر جملات می‌سازند.)

عوامل تأثیرگذار در رشد گفتار و زبان (منابع علمی و تجربی):

1. محیط زبانی غنی: تعامل زبانی فعال بین کودک و والدین، تأثیر مثبتی دارد. (منبع: Harvard Center on the Developing Child)

2. ارتباط اجتماعی: بازی با کودکان دیگر مهارت‌های اجتماعی و زبانی را تقویت می‌کند.

3. ورودی چندحسی: ترکیب زبان با تصاویر، لمس و صداها یادگیری را بهبود می‌بخشد.

4. تعامل مثبت: صبر والدین و تشویق به تلاش کودک برای صحبت کردن، بسیار مؤثر است.

نکته پایانی:

اگر کودک در این بازه سنی  مهارت‌های زبانی خود را کسب نکرده  و دارای تاخیر هست (به عنوان مثال استفاده نکردن از ۱۰ کلمه تا ۱۸ ماهگی یا عدم توانایی در فهم دستورات ساده)، حتما جلسات گفتاردرمانی را آغاز کنید 

مهشید اکبری بیرگانی
گفتاردرمانگر
روانشناس و روان‌درمانگر